Boska Tamara

„Nie liczą się początki, o ile koniec jest dobry. Życie jest jak podróż. Spakuj tylko to, co najbardziej potrzebne, bo musisz zostawić miejsce na to, co zbierzesz po drodze. Robię, co chcę, i nienawidzę robić tego, co muszę”.

Tamara Łempicka

To, co archaiczne odeszło w niepamięć, nastał nowy czas. Dla starszego pokolenia świat stanął na głowie. Architektura, rzeźba, malarstwo, przedmioty codziennego użytku i ludzka świadomość – wszystko podlegało głębokim i dynamicznym zmianom.

Takie również były obrazy i życie Tamary Łempickiej. Uosabiała ducha wolności i niczym nieskrępowanego postępu, jaki towarzyszył epoce.
Łempicka jest uważana za pierwszą malarkę, która zyskała popularność godną prawdziwej, globalnej gwiazdy – rozpoznawalnej, wielbionej, podziwianej, ociekającej licznymi skandalami, i co najważniejsze, obojętnej na to co mówią o niej inni. Wymykała się ocenom i schematom zachowań.

Pomimo upływu czasu pozostaje prawdziwą gwiazdą i inspiracją, która jasno świeci własnym światłem, a jeśli dodamy, że przez dziesięciolecia ten blask nie przygasa, wiadomo, że mamy do czynienia z fenomenem. Artystka do dziś ma swoich wiernych fanów. Wielbicielką Jej twórczości i kolekcjonerką obrazów jest nawet Madonna. Prace Łempickiej pojawiły się w teledyskach, m.in. do „Open Your Heart” czy „Vogue”.

Cztery lata temu, 16 maja 2018 roku, w 120. rocznicę urodzin artystki, świat technologii cyfrowych złożył hołd Jej twórczości. Doodle Google z Tamarą Łempicką był wyświetlany w 22 krajach świata, m.in. w Stanach Zjednoczonych, Rosji, Australii czy Japonii. Za kilka dni prace Tamary zobaczymy w Muzeum Narodowym w Krakowie, przeniesiemy się w świat, który wykraczał daleko poza ramy epoki.

Biografia Tamary Łempickiej to gotowy scenariusz na hollywoodzką produkcję. Jak podają źródła urodziła się 16 maja 1898 roku w Warszawie, w rodzinie przełomu wieków. Ojcem Tamary Marii Gurwik-Górskiej był Borys Gurwik-Górski, bogaty rosyjski Żyd, w zależności od źródła informacji – przemysłowiec lub kupiec. Matka, Malwina z domu Dekler pochodziła ze zasymilowanej zamożnej, wpływowej rodziny.[1]

Gdy miała zaledwie kilka lat ojciec porzucił rodzinę. Tamara wychowywana była przez matkę i dziadków, Bernarda i Klementynę Deklerów w Warszawie, którzy należeli do elity towarzyskiej i kulturalnej − zaprzyjaźnieni byli między innymi z Ignacym Janem Paderewskim i Arturem Rubinsteinem. Ich rodzinny grobowiec znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie.[2]

Od 1907 zaczęła symulować problemy zdrowotne i szantażem wymuszała coroczne wakacje we Włoszech oraz przeniesienie do szkoły w Lozannie. W trakcie owych wakacji, na które jeździła z babcią, zapoznała się ze sztuką renesansowych mistrzów, których obrazy oglądała we Florencji, Rzymie i Wenecji. Wpływ tych dzieł jest widoczny w dwóch pierwszych okresach twórczości Łempickiej. Przejawia się on w używanych przez nią czystych kolorach, dokładnym rysunku oraz draperiach i cieniach.[3]

W 1916 w kaplicy Zakonu Kawa¬lerów Maltańskich w Petersburgu poślubiła prawnika Tadeusza Łempickiego, który był synem bratanicy Cypriana Kamila Norwida.2 16 września 1916 urodziła córkę, Marie-Christine Łempicką, w późniejszych latach znaną jako Kizette de Lempicka-Foxhall [4]
Podczas rewolucji październikowej Tadeusz Łempicki został aresztowany przez bolszewików. Aby uwolnić męża, Łempicka uzyskała pomoc szwedzkiego konsula, który następnie pomógł jej uciec z Rosji. Małżonkowie spotkali się ponownie w Kopenhadze.

Małżonkowie zamieszkali w Paryżu, jednak Łempicki nie mógł utrzymać rodziny, ze względu na trwającą po pobycie w więzieniu traumę. Trudna sytuacja materialna spowodowała, że Tamara Łempicka zaczęła malować w celach zarobkowych. Pomimo twierdzeń Tamary Łempickiej, iż w kwestii warsztatu jest samoukiem, przez krótki okres uczęszczała do pracowni kubistycznego malarza, André Lhote′a.[5]

Pierwszy raz jej prace zostały wystawione w 1922 przez Salon d′Automne dzięki siostrze artystki, Adriannie, która zasiadała w komisji dopuszczającej obrazy na wystawę. Malarstwo Łempickiej spotkało się z pozytywnym odbiorem, a ona sama wkrótce stała się sławna jako portrecistka Tamara de Lempicka. Jest to najbardziej kojarzony z Tamarą Łempicką okres jej twórczości − wyidealizowane portrety i akty o lekko kubicznych formach i nasyconych barwach. Z tego okresu też pochodzi jej autoportret Tamara w zielonym Bugatti, przeznaczony na okładkę czasopisma „Die Dame” i uważany za jeden z typowych obrazów art déco.[7]

W tym czasie słynna była ze swoich romansów (była biseksualna).[1] W związku z jej rozwiązłym życiem, Tadeusz Łempicki w 1927 wystąpił o rozwód, powrócił do Warszawy i ożenił się w kościele ewangelicko-reformowanym w Łodzi z Ireną Spiess, bratanicą Stefana Speissa. Kilka lat po rozwodzie artystka zaczęła chorować na depresję. W 1933 roku wyszła ponownie za mąż, za dziedzica austriackiego imperium browarniczego, barona Raoula Kuffnera.[6]

Na początku II wojny światowej wyjechała z mężem do Beverly Hills w Kalifornii. W 1943 przeprowadzili się do Nowego Jorku, gdzie malarka kontynuowała twórczość artystyczną w swoim charakterystycznym stylu. Prasa amerykańska nie traktowała jej jednak poważnie, skupiając się głównie na tworzonej przez nią samą wokół siebie historii. W tym czasie podejmowała liczne eksperymenty, m.in. z abstrakcją geometryczną, był to jednak niewiele znaczący epizod w jej twórczości. Wyznacznikiem trzeciego etapu jej malarstwa stała się szpachla, narzędzie niewykorzystywane w sztuce przed impresjonizmem. Łempicka zaczęła tworzyć monochromatyczne obrazy w beżowych lub brązowych odcieniach. Były to obrazy o rozmytych konturach i bezpretensjonalnych tematach jak np. Praczka, Gołębie.[7]

Po śmierci barona Kuffnera w 1962 przeniosła się do Houston w Teksasie. Jej nowe dzieła nie zostały dobrze przyjęte, przez co artystka zrezygnowała z wystawiania swoich prac. W 1978 przeniosła się do Cuernavaca w Meksyku. Zmarła tam podczas snu 19 marca 1980. Zgodnie z życzeniem malarki jej ciało zostało skremowane, a prochy rozrzucone z helikoptera nad wulkanem Popocatepetl.[7]

W Polsce znajduje się kilkanaście jej obrazów, można je oglądać m.in. w kolekcji muzeum Villa la Fleur. Obrazy Łempickiej były eksponowane w Polsce rzadko, m.in. na wystawie w warszawskiej Zachęcie w 1928 roku, a także na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 roku. W 2008 roku Muzeum Narodowe w Warszawie w ramach wystawy „Wyprawa w dwudziestolecie”, wyeksponowało jeden obraz Tamary Łempickiej, Znużenie (Kobieta siedząca na krześle) z 1927.[7]

Od 2014 obraz Tamary Łempickiej Martwa natura z 1949 jest w zbiorach Muzeum Mazowieckiego w Płocku.[7]
W 2018 r. jej obraz La Musicienne został sprzedany na aukcji w Nowym Jorku za ponad 9 mln $, stając się najwyżej wylicytowanym obrazem polskiego artysty w historii. Rekord ten został pobity w 2019 r. Obraz pt. La tunique rose sprzedano za 13,3 mln $ (52 mln zł).[8] Kolejny rekord został pobity w 2020 r. Obraz Portrait de Marjorie Ferry został sprzedany za 16,28 mln £ (82 mln zł).[9]

W 2022 roku Muzeum Narodowe w Lublinie zorganizowało największą jak dotąd w Polsce wystawę jej prac pt. „Kobieta w podróży”. Kolejna wystawa poświęcona Tamarze Łempickiej rozpocznie się 9 września w Muzeum Narodowym w Krakowie.[7]


English version below:

Bibliografia:

1. Fiona MacCarthy: The good old naughty days. (ang.). theguardian.com, 15 maja 2004. [dostęp 2022-09-06].
2. Tamara Łempicka (Tamara de Lempicka) | Życie i twórczość | Artysta | Culture.pl, „Culture.pl” [dostęp 2022-09-06] (ang.).
3. Glyn Vincent: Glitter Art. (ang.). nytimes.com, 24 października 1999. [dostęp 2022-09-06].
4. Kizette de Lempicka-Foxhall. (ang.). delempicka.org. [dostęp 2022-09-06].
5. Agnieszka Morawińska: Tamara Łempicka, 1927.. e-teatr.pl, 1 maja 1991. [dostęp 2022-09-06].
6. 1934−1938. (ang.). delempicka.org. [dostęp 2022-09-06].
7. Wikipedia. Tamara Łempicka, https://pl.wikipedia.org/wiki/Tamara_%C5%81empicka
[dostęp 2022-09-06].
8. mg, Obraz Tamary Łempickiej sprzedany za rekordowe 52 mln zł. Nabywca chce pozostać anonimowy, 13 listopada 2019
9. Tamara de Lempicka (1898-1980) , Portrait de Marjorie Ferry, www.christies.com [dostęp 2022-09-06] (ang.).