Prawa człowieka są jak czas. Rozmowa z Niką Bunziak

Prawa człowieka to koncepcja według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, których źródłem obowiązywania jest przyrodzona godność ludzka. Prawa te mają charakter powszechny – obowiązują na całym świecie oraz przyrodzony – przysługują każdemu od chwili urodzenia. To dość okrojona definicja – jak ją rozumiesz?

Prawa człowieka to niezbywalne prawa każdej osoby, niezależnie od jej narodowości, miejsca zamieszkania, płci, pochodzenia etnicznego, koloru skóry, religii, języka czy jakiejkolwiek innej cechy.

Uznanie praw człowieka oznacza uznanie, że każdy ma prawo żądać przestrzegania następujących przepisów. To znaczy, że mam te prawa bez względu na to, co mówisz lub robisz, ponieważ jestem taką samą osobą jak Ty. Prawa człowieka są nieodłączne i towarzyszą każdemu człowiekowi.

Prawa człowieka są jak zbroja: chronią Cię; są jak zasady, ponieważ mówią Ci, jak się zachować; i są jak sędziowie, ponieważ możesz się do nich odwołać. Są abstrakcyjne – podobnie jak emocje, emocje towarzyszą każdemu i istnieją niezależnie od tego, co się wokół dzieje. Są jak natura, ponieważ można je stratować; i są jak duch, ponieważ nie mogą zostać zniszczone. Przypominają czas, traktując wszystkich tak samo: bogatych i biednych, starych i młodych, białych i czarnych, wysokich i niskich. Oferują nam szacunek i wymagają, abyśmy traktowali innych z szacunkiem. Czasami możemy nie zgadzać się co do definicji dobra, prawdy i sprawiedliwości, ale kiedy spotkamy je w życiu, na pewno je rozpoznamy. To samo dotyczy praw człowieka.

W ramach naszego projektu główny nacisk położono nie na uczenie się na pamięć definicji praw człowieka, ale na to, aby każdy uczestnik rozumiał, czym są dla niego prawa człowieka. Jakie jest ich znaczenie. Dokładniej, każdy z nas ma wiele różnych definicji praw człowieka. Jako grupa doszliśmy do porozumienia czym są dla nas prawa człowieka i każdy z nas prezentował swoją wizję. Najważniejsze, że nikogo nie krytykowaliśmy, a każdy uczestnik miał swobodę dzielenia się własną opinią.

Na czym polega Wasz projekt? Wiem, że wiąże się ściśle z szeroko pojętymi prawami człowieka

Celem międzynarodowej wymiany było umożliwienie polskiej i ukraińskiej młodzieży z różnych środowisk poddaniu się refleksji na temat różnorodności, dialogu międzykulturowego i międzyreligijnego poprzez bajki. Ci ludzie doświadczyli różnych metod edukacji pozaformalnej w celu podniesienia świadomości na temat praw człowieka oraz nauczyli się rozwijać umiejętności miękkie potrzebne w życiu osobistym i zawodowym.

W życiu każdego z nas istnieje wiele ograniczających przekonań, które mają ogromny wpływ na nasze myślenie. Wzięliśmy przykłady z baśni – one pojawiają się w naszym życiu od wczesnego dzieciństwa i wpływają na późniejsze decyzje. Bajki uczą nas wstępnego zrozumienia, co jest dobre, a co złe. W niektórych bajkach spotkamy się z ograniczeniem praw człowieka.

Poprzez nasz projekt chcieliśmy podnieść świadomość młodych ludzi na temat wartości europejskich i pomóc im stać się bardziej wrażliwymi na rzeczywiste globalne wyzwania. Znajduje się wśród nich promowanie integracji, różnorodności, równości, solidarności i tolerancji oraz wspieranie zrozumienia międzykulturowego; wyposażenie młodzieży w wiedzę i narzędzia dotyczące kreatywnego myślenia, opowiadania historii, wystąpień publicznych, pracy zespołowej i innych umiejętności miękkich poprzez pozaformalne metody edukacji; stworzenie przestrzeni do dzielenia się wiedzą i wymianą pomysłów w atmosferze wspólnego porozumienia między rówieśnikami oraz przygotowanie materiałów ukazujących wartość różnorodności i refleksji nad prawami człowieka.

W jaki sposób przekuć teorię w praktykę?

Zgodnie z Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej każdy ma prawo do wolności wypowiedzi (art. 11 – Wolność wypowiedzi i informacji). Prawo to obejmuje wolność głoszenia poglądów oraz otrzymywania i rozpowszechniania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych niezależnie od granic. Naszym zdaniem we współczesnym świecie to prawo jest niezwykle ważne.

Przyjrzyjmy się więc niektórym z podstawowych praw człowieka, które pojawiają się na co dzień i należą do dobrze znanych bajek:

Wymuszone małżeństwo

Bezimienna dziewczyna z Rumpelstiltskin zostaje wydana za mąż za mężczyznę, który grozi, że odetnie jej głowę, jeśli nie zamieni słomy w złoto.

(Potencjalne naruszenia Ustawy o zachowaniach antyspołecznych, przestępczości i policji z 2014 r. Oraz art. 12 ustawy o prawach człowieka: Prawo do zawarcia małżeństwa)

Niewłaściwy system prawny

We wczesnych wersjach opowieści Zła Królowa w „Królewnie Śnieżce” jest zmuszona tańczyć w rozpalonych do czerwoności butach aż do śmierci; Oczy przyrodniej siostry Kopciuszka wydziobują ptaki.

(Potencjalne naruszenia Artykułu 6 Ustawy o Prawach Człowieka: Prawo do rzetelnego procesu, Artykuł 3: Nieludzkie traktowanie)

Rażące okaleczenie

Książę zmienia się w bestię, aby dać pewną lekcję – „Piękna i Bestia”.

(Potencjalne naruszenia Ustawy o prawach człowieka, artykuł 3: poniżające traktowanie, artykuł 8: Prawo do życia prywatnego, artykuł 9: Wolność myśli, sumienia i wyznania)

Dyskryminacja instytucjonalna

Pojawia się prawie w każdej bajce, którą znamy. Między innymi: dyskryminacja klasowa (ogromna nierówność ekonomiczna między członkami rodziny królewskiej a biednymi); dyskryminacja seksualna (kobiety rzadko pracują, a jeśli tak, to na nisko płatnych pracach przymusowych); wyraźny brak postaci lesbijek, gejów, biseksualistów i trans (LGBT); marginalizacja tych, którzy są „inni”.

(Potencjalne naruszenia Artykułu 14 Ustawy o Prawach Człowieka: Prawo do korzystania z wolności bez dyskryminacji, Artykuł 2 Protokół 1: Prawo do nauki)

Źródło: https://www.theguardian.com/childrens-books-site/2015/may/22/human-rights-in-fairytales-abie-longstaff

Podczas projektu przyjrzeliśmy się różnym opowieściom polskim i ukraińskim przez pryzmat krytycznego myślenia o prawach człowieka. Znaleźliśmy wiele takich przykładów, w których dyskryminacja jest promowana bezpośrednio lub pośrednio.

Czy na Ukrainie prawa człowieka są przestrzegane?

Moim zdaniem prawa człowieka są ograniczone w prawie każdym kraju, gdzie są ludzie, którzy uważają się za lepszych od innych tylko dzięki prawu przynależności do określonej grupy społecznej oraz są ludzie, którzy pozwalają się poniżać. Z pewnością ten problem istnieje również na Ukrainie.

Gdzie leży błąd? Dlaczego prawa człowieka nie są w pełni respektowane?

Uważam, że wiele rzeczy zaczyna się na poziomie osobistym, a następnie przechodzi na poziom społeczny. Weźmy przeciętną osobę. W szkole uczono tę osobę posłuszeństwa – myślenia wzorami, zgodnie z programem, nie kłócić się z nauczycielem i nie mieć zdania, bać się złej oceny i niezaliczenia egzaminu. Taka osoba uczy się, ponieważ musi, a nie dlatego, że chce. Następnie przez bezwładność osoba ta udaje się na uniwersytet i do pracy. Ponieważ jest to akceptowane przez społeczeństwo, ponieważ rodzice tak mówili, ponieważ wszyscy to robią. Taka osoba to świetne narzędzie do manipulacji. I tutaj prawie nie ma mowy o prawach człowieka, tylko o ich wizerunku.

Dlatego pracujemy z młodymi ludźmi i pokazujemy im alternatywną rzeczywistość – możesz uczyć się dla przyjemności, możesz mieć własne zdanie i nikt Cię za to nie będzie winił, nie boisz się popełniać błędów, ważne jest, aby myśleć krytycznie i wiele więcej. Nie udzielamy gotowych odpowiedzi, ale zadajemy pytania – te ważne pytania, które mogą zmienić Twoje życie na lepsze. Długa droga zaczyna się od pierwszego kroku. Nie możemy od razu zmienić całego społeczeństwa, ale staramy się dać jakąś alternatywę konkretnej osobie i wprowadzić zmiany na poziomie osobistym.

Czy znasz kogoś kto zetknął się z jakąkolwiek formą braku akceptacji, dyskryminacji i nietolerancji?

Pracuję z młodymi ludźmi, więc wsłuchując się w osobiste historie – w tajemnicy mogę potwierdzić, że jest to problem. Mogę podzielić się osobistą historią. Przez rok byłam wolontariuszką w Polsce w ramach międzynarodowego programu i w tym czasie okresowo jeździłam na Ukrainę i z powrotem. Tak więc na granicy przy wjeździe do Polski w 90% przypadków poddawano mnie rygorystycznej kontroli dokumentów i pytano o cel wyjazdu (nawet gdybym miała wizę i zaproszenie). Czyli chociażby ze względu na to, że miałam ukraiński paszport, byłam uważana za potencjalnego migranta i czasami spędzałam 15 minut przy oknie posterunku straży granicznej, czekając na ich decyzję, czy mogę przekroczyć granicę, nawet biorąc pod uwagę, że prawnie wszystko moje dokumenty były w porządku. Było to bardzo nieprzyjemne i dziwne, bo pojechałam do Polski w celu wolontariatu – czyli zrobienia czegoś dobrego dla tamtejszej społeczności, a już na granicy panowało uprzedzenie do mnie.

Dlaczego Wybraliście we wspomnianym projekcie taką formę przekazu?

Postanowiliśmy wybrać projekt w którym posłużymy się przykładem baśni. To bardzo jasny i zarazem nieoczekiwany przykład. Bajki zawsze kojarzą nam się z czymś dobrym i bezpiecznym, czymś, co pochodzi z dzieciństwa. Bajki są bardzo przydatne, pozwalają spojrzeć na świat w krytyczny sposób.

Teraz wiemy, że niektóre z ograniczeń, które mamy teraz w życiu, były w pewnym stopniu związane z tym, jakie informacje zostały wprowadzone w dzieciństwie, w domu lub w szkole. I że teraz mamy wybór: ślepo wierzyć w to, co zostało powiedziane wcześniej, lub podjąć własną decyzję.

Patrząc globalnie, czy problem nieposzanowania praw człowieka narasta?

Jeśli włączysz telewizję lub radio, albo przeczytasz wiadomości w internecie prawa człowieka przemówią do Ciebie – zewsząd, bezpośrednio lub pośrednio. Manifestacja wolności słowa, brak zgody na wybory prezydenckie, protesty z powodu koloru skóry, pytania o imigrantów i wiele więcej. Wszystko to ma związek z prawami człowieka, ponieważ jest to podstawowy czynnik, na którym opiera się wszystko inne. Prawa człowieka mają zasadnicze znaczenie

Wśród której grupy społecznej problem jest najbardziej jaskrawy i wyrazisty?

Moim zdaniem współczesna młodzież jest bardzo wrażliwa na prawa człowieka i wszelkiego rodzaju restrykcje związane z tym tematem. Współczesne pokolenie wyrosło na nieco innych wartościach niż ich rodzice i jest bardziej aktywne w reagowaniu na przejawy ograniczania praw człowieka, m.in. ze względu na większy dostęp do informacji.

Jednocześnie, ze względu na pewne czynniki biologiczne i psychologiczne, to młodzi ludzie bardzo błyskotliwie i emocjonalnie reagują na różne ograniczenia, czasem za bardzo, bez obiektywnej oceny informacji, kierując się jedynie silnymi uczuciami, co też nie jest dobre. W związku z tym uczymy młodych ludzi krytycznego myślenia i umiejętności oceny informacji z różnej perspektywy

Każde działanie ma swój cel. Czy nierespektowanie praw człowieka wpisuje się w jakiś mechanizm?

Jednocześnie tak i nie. Odpowiedź będzie zależeć od tego, co dana osoba jest gotowa zobaczyć i jak głęboko się temu problemowi przyjrzeć. Dla nas człowiek jest zawsze na pierwszym miejscu.

Nie zmuszamy uczestników do drastycznej zmiany swojego życia, przełamywania korzystnych schematów i zmiany otoczenia zgodnie z prawami człowieka. Każda osoba zmieni się na tyle, na ile jest na to gotowa. A każdy uczestnik naszego projektu czerpie dla siebie tyle, ile jest w stanie uszczknąć w danym momencie życia.

Naszym zadaniem jest pokazanie, że życie nie zawsze jest bajką, ale zawsze jest wybór, a już teraz mogą zrobić krok w kierunku respektowania i zrozumienia na czym polegają prawa człowieka.

 

Nika Bunziak – Menadżer ds. Innowacji w NGO Stella. Po ukończeniu studiów pracowała na uniwersytecie, w sektorze prywatnym, a nawet w Radzie Najwyższej. Biorąc udział w jednym z projektów organizacji pozarządowej „Stella” rozpoczęła pracę na rzecz rozwoju młodzieży. Jak podkreśla to świat aktywny, różnorodny, pełen ciekawej komunikacji, nowych znajomości i ciągłego poszerzania wiedzy. Co najważniejsze, ta praca przynosi wyjątkowe korzyści. Dla Niki to naprawdę bardzo motywujące wiedzieć, że pomaga młodym ludziom odnaleźć siebie. Nika ukończyła doktorat z zakresu „Ekonomii i zarządzania gospodarką krajową”. Interesuje się psychologią i zarządzaniem czasem. Oprócz wykonywania swojej ulubionej pracy uważa, że najlepszą inwestycją jest czytanie dobrej literatury i podróże, ponieważ te czynności sprawiają, że zmieniasz się na lepsze. Nika pochodzi z Mikołajowa, na co dzień mieszka w Charkowie.

 

English version

Human rights is the concept according to which every human being is entitled to certain rights, the source of which is the inherent human dignity. These rights are universal – they apply all over the world, and natural – everyone is entitled to it from the moment of birth. This is a fairly limited definition – how do you understand it?

Human rights are inalienable rights of every person, regardless of their nationality, place of residence, gender, ethnicity, skin color, religion, language or any other characteristic.

Recognition of human rights means recognition that every person has the right to demand compliance with the following provisions: I have these rights, no matter what you say or do, because I am just like you, a person. Human rights are inherent in every person.

Human rights are like armor: they protect you; they are like rules because they tell you how to behave; and they are like judges because you can appeal to them. They are abstract ̶ like emotions, and as emotions they belong to everyone and exist, no matter what happens around. They are like nature because they can be trampled; and are like a spirit, because they cannot be destroyed. Like time, they treat all of us the same: rich and poor, old and young, white and black, tall and short. They offer us respect, and they require us to treat others with respect. We can sometimes disagree in the definition of kindness, truth and justice, but when we meet them in life, we will definitely recognize them. The same goes with human rights.

As part of our project, the main focus of attention was not on learning by heart the definition of what human rights are, but so that each participant understands what human rights are for him or her. What is the meaning behind it. More precisely, there are many different meanings for each of us. As a group, we came to a mutual understanding of what human rights are for us and each of us shared their vision. The main thing is that we did not criticize anyone and each participant had the freedom to share his/her opinion.

What is your project about? I know that it is closely related to broadly understood human rights.

The aim of the youth exchange was to give opportunity for Polish and Ukrainian youth from different backgrounds to reflect on diversity, intercultural and inter–religious dialogue through fairy tales, to experience different methods of non–formal education in order to raise awareness about human rights and encourage developing soft skills needed in their personal and professional life.

There are many limiting beliefs in the life of each of us that greatly affect our lives. We took the example of fairy tales, as something that comes into our life from early childhood and affects later life. Fairy tales teach us an initial understanding of what is good and what is bad. And yes, some fairy tales do limit human rights.

With our project we wanted to raise youngsters’ awareness about European values and to help them to become more sensitive towards the actual global challenges; to promote inclusion, diversity, equality, solidarity and tolerance and to foster intercultural understanding; to equip youngsters with knowledge and tools about creative thinking, storytelling, public speaking, teamwork and other soft skills through non-formal methods of education; to create space for sharing knowledge and exchanging ideas with atmosphere of common understanding between peers and to prepare some materials, which displays the value of diversity and reflection on human rights.

How can you put theory into practice?

According to the EU Charter of Fundamental Rights, everyone has the right to freedom of expression (Article 11 – Freedom of expression and information.) This right shall include freedom to hold opinions and to receive and impart information and ideas without interference by public authority and regardless of frontiers. In our opinion, in the modern world this right is extremely important, but every day thousands of young people limit this right… through fairy tales.

So let’s investigate some of the basic human rights abused in every day fairy tales:

Forced marriage

The (unnamed) girl in Rumpelstiltskin is given in marriage to the man who threatens to cut off her head if she doesn’t spin straw into gold.

(Potential breaches of Anti-social Behaviour, Crime and Policing Act 2014 and Human Rights Act Article 12: Right to Marry)

An inadequate legal system

In early versions of the tales the Wicked Queen in Snow White is forced to dance in red-hot shoes until death; Cinderella’s step-sisters’ eyes are pecked out by birds.

(Potential breaches of Human Rights Act Article 6: Right to a fair trial, Article 3: Inhuman treatment)

Gross mutilation

The Prince is changed into a beast to teach him a lesson, in Beauty and the Beast.

(Potential breaches of Human Rights Act Article 3: Degrading treatment, Article 8: Right to a private life, Article 9: Freedom of thought, conscience and religion)

Institutional discrimination

This one is rife across almost every fairytale you can name. Among others: class discrimination (vast economic inequality between royalty and poor); sexual discrimination (woman rarely work and, if they do, it’s in low paid menial jobs); a distinct lack of Lesbian, Gay, Bisexual and Trans (LGBT) characters; the marginalisation of those who are “different”.

(Potential breaches of Human Rights Act Article 14: Right to enjoy freedom without discrimination, Article 2 Protocol 1: Right to education)

Source: https://www.theguardian.com/childrens-books-site/2015/may/22/human-rights-in-fairytales-abie-longstaff

During the project, we examined various Polish and Ukrinsky tales through the prism of critical thinking on human rights. And we found many such examples where discrimination is explicitly or indirectly promoted.

Are human rights respected in Ukraine?

In my opinion, human rights are limited in almost every country where there are people who consider themselves better than others only by the right of belonging to a particular social group and where there are people who allow themselves to be humiliated. Definitely, this problem exists in Ukraine as well.

Where is the fault? Why are human rights not fully respected?

I believe that many things start at the personal level and then transform to the level of society.

Let’s take the average person. At school, this person was taught to be obedient – to think in patterns, according to the curriculum, not to argue with the teacher and not have an opinion, to be afraid of getting a bad grade and failing the exam. Such a person learns because he/she needs to, and not because wants to. Next, by inertia this person goes to the university and to work. Because this is accepted by society, because parents said so, because everyone does it. Such a person is a great tool to manipulate. And here there is almost no question of human rights, only their image.

That is why we work with young people and show them an alternative reality – you can study for your pleasure, you can have your own opinion and no one will blame you for it, you are not afraid to make mistakes, it is important to think critically and much more. We do not provide ready-made answers, but we ask questions – those important questions that can help change your life for the better. The long road starts with the first step. We cannot change the whole society at once, but we try to give an alternative to a particular person and launch changes on a personal level.

Do you know anyone who has experienced any form of non-acceptance, discrimination and intolerance?

I work with young people, so by keeping personal stories confidential, I can confirm that this is a problem.

I can share a personal story. For a year I volunteered in Poland within the framework of an international program and during this time I periodically traveled to Ukraine and back. So, at the border when entering Poland, in 90 percent of cases, I was subjected to a rigorous check of documents and the purpose of the trip (even if I had a visa and an invitation letter). That is, a priori, due to the fact that I had a Ukrainian passport, I was considered a potential migrant and I sometimes spent 15 minutes at the border guard’s window waiting for their decision whether I could cross the border, even considering that legally all my documents were in order. It was very unpleasant and strange, because I went to Poland for the purpose of volunteering – that is, to do something good for the local society, and already at the border there was a prejudice against me.

Why did you choose this form of communication in the mentioned project?

We decided to choose the project through the prism of fairy tales as a very bright and unexpected example. We always associate fairy tales with something good and safe, something that came from childhood. But even such things are sometimes useful to look through the lens of critical thinking.

We now know that some of the limitations that we now have in life were to some extent related to what information was laid down in childhood, at home or at school. And that now we have a choice: to blindly believe what was said before or to make our own decision.

Looking globally, is the problem of non-respect for human rights growing?

If you turn on the television or radio, or turn on the news, human rights will speak to you on almost every line, either directly or indirectly. Manifestation of freedom of speech, disagreement with the presidential elections, protests because of skin color, questions with migrants and much more. All of this has to do with human rights because it is the fundamental factor on which everything else is based. Human rights are essencial.

Among which social group is the problem the most vivid and expressive?

In my opinion, modern youth is very sensitive to human rights and all sorts of restrictions associated with this topic. The modern generation has grown up on slightly different values than their parents and are more active in responding to manifestations of restrictions on human rights, including due to the fact that they have greater access to information.

At the same time, due to some biological and psychological factors, it is young people who very brightly and emotionally react to various restrictions, sometimes too much, without an objective assessment of information, guided only by their strong feelings, which is also not good, therefore we teach young people to think critically and be able to evaluate information from different perspectives.

Each action has a purpose. Is failure to respect human rights part of a mechanism?

Yes and no at the same time. The answer will depend on what a particular person is ready to see there and how to look deeply at things. Because for us person is always on the first place.

We do not force the participants to drastically change their lives or break profitable patterns and change the environment according to the human rights. Each person will change as much as he or she is ready for change. And each participant in our project takes for him/herself as much as he or she is ready to take at a given moment in life. Our task is to show that life is not always a fairy tale, but there is always a choice, and already now they can do a step forward towards human rights.

Nika Bunziak – Nika is a manager of innovation. That is why, upon graduating, she spent time working at a university, in the private sphere, and even in The Verkhovna Rada. However, she has found herself in the field of youth development after participating in one of the projects of NGO „Stella”. This fateful event opened Nika the world of youth development: active, diverse, full of interesting communication, new acquaintances and constant expansion of knowledge. Most importantly, this work brings a unique benefit. For Nika, it is really very motivating to know that she is doing good and helping young people to find themselves. Nika finished her PhD in „Economics and management of national economy”. She is interested in psychology and time management. In addition to doing her favorite job, she believes that the best investment of time is reading good literature and travelling, since these activities make you change yourself for the better.